آرزوی ایسکو، توسعه یک رده بندی جهانی برای دانش بشر است - افق بسطام

به گزارش خبرنگاران، محسن حاجی زین العابدینی، دبیر شاخه ایران انجمن بین المللی سازماندهی دانش پیغام پروفسور ریک سوستاک، عضو هیات علمی دانشگاه آلبرتای کانادا را در سومین همایش کتابخانه های دیجیتال: سازماندهی و پردازش دانش - که امروز در دانشگاه علامه طباطبایی برگزار شد- قرائت کرد.

در بخشی از متن این پیغام آمده است: به همه حاضران در همایش خوب شما سلام می کنم. خوشحالم که فرصتی دارم تا با علاقه مندان ایرانی صحبت کنم.

در ابتدا باید عرض کنم که ایسکو سازمانی علمی است که صدها عضو دارد و نمی توان گفت که همه این اعضا دیدگاه واحدی دارند که بتوانیم رویکردی یکپارچه را برای آن متصور شویم. با این حال بعضی موضوعات در ایسکو -به ویژه ایسکوی مرکزی- در چند سال اخیر بیشتر مورد توجه قرار گرفته است.

یکی از مباحث مهم در دهه های اخیر تحلیل دامنه بوده است. به این معنا که ابهام واژه شناختی فقط در حوزه یعنی جایی که مردم درک بالایی از واژه شناسی خود را به اشتراک می گذارند، می تواند به سطح قابل قبولی کاهش پیدا کند. دامنه ها غالباً با رشته ها برابر فرض می شوند، هر چند که ممکن است صحیح نباشد. از بدو آغاز ایسکو، توسعه یک رده بندی جهانی، همیشه آرزویی عظیم بوده تا به وسیله آن بتواند دانش بشری را طبقه بندی کند. این هدف بنیانگذار ایسکو یعنی خانم انگترود دالبرگ بود. من و بعضی دیگر از همکاران ایسکو - به ویژه کلودیو گنولی - در سال های اخیر سعی نموده ایم طبقه بندی های جهانی را توسعه دهیم.

من استدلال کردم که ما می توانیم مجموعه ای از مفاهیم بنیادی را که تفاهم های گسترده ای در بین رشته ها و فرهنگ ها دارند، شناسایی کنیم. با این حال من و دیگران ایده اصلی تحلیل دامنه را چنین درک نموده ایم که: ضروری است احتیاط کنیم چراکه افراد یا گروه های مختلف ممکن است یک اصطلاح را به گونه های دیگری درک نمایند. بیرگر یورلند، شخصیتی مهم در این حوزه، در حال ویرایش دائرةالمعارف ایسکو است. ایشان، در حال واکاوی و تهیه مقالاتی در خصوص چگونگی طبقه بندی حوزه های مختلف و حتی مباحث هسته سازماندهی دانش است. در این ارتباط، من هم اخیراً مقاله ای را در خصوص طبقه بندی مفاهیم بنیادین که آن را بی .سی .سی سرنام (Basic Classification Concepts) می خوانیم، نوشته ام.

طبقه بندی مفاهیم بنیادی بی.سی.سی طرحی جهانی است که کوشش می نماید همه زمینه های ادارکی انسان را در بر بگیرد. کاربران متنوع - اعم از کاربران عمومی با سوابق مختلف فرهنگی و دانشمندان میان رشته ای- به طور بالقوه می توانند از بی سی سی برای پیدا کردن اسناد، اشیاء یا ایده های فراوری شده در هر فرهنگ یا رشته استفاده نمایند. در حالی که بیشتر طرح های جهانی در اطراف رشته های علمی شکل می گیرند، بی.سی.سی. حول پدیده ها، چیزها، روابطی که در بین پدیده ها وجود دارد و خصوصیاتی که پدیده ها و رابطه ها از آن برخوردار هستند، فعالیت می نماید. این ساختار به بی.سی.سی. اجازه می دهد تا از تحلیل چهریزه ای یعنی رویکردی که مدتها است برای طبقه بندی در حوزه سازمان دانش مورد تأکید است، استفاده کند، بدون آنکه احتیاج به استفاده از نشانگرهای چهریزه ای داشته باشد تا به کاربر بگوید که با استفاده از یک نماد خاص به چه جنبه ای پرداخته شده است.

انگیزه اصلی بی.سی.سی. این است که طبقه بندی های موجود که بر اساس رشته ها سازماندهی می شوند، کمتر به روابط علمی میان رشته ای می پردازند. این واقعیت که اصطلاحات مختلف و اصول سازماندهی برای رشته های مختلف دنبال می شوند مانع فعالیتهای پژوهشی و ارتباط دانشمندان و دانشجویان بین رشته ای می شوند. با گذشت زمان، انواع مزایای دیگر طبقه بندی مبتنی بر پدیده ها، روابط و خصوصیات شناخته شده است. چنین طبقه بندی می تواند دقتی بیشتر از آنچه طبقه بندی های موجود به دست می دهند را در پی داشته باشد و در گالری ها، کتابخانه ها، مراکز اسناد، موزه ها به اصطلاح بخش (GLAM) و در واقع در هر مخزن سازمان یافته اطلاعات مورد استفاده قرار گیرد. این موضوع مهم است؛ چرا که کاربران به طور فزاینده ای در جستجوی اطلاعات در خصوص انواع مختلفی از بانک های اطلاعاتی هستند و در حال حاضر برای تسلط بر طبقه بندی های مختلف و جستجو در رابط های کاربری هر یک از آنها کوشش می نمایند. چنین طبقه بندی نه تنها برای اسناد بلکه برای اشیاء به خاطر موزه ها و گالری ها و (ایده ها) برای انواع بانکهای اطلاعاتی مفید است. چنین چیزی ممکن است به دلیل طرح ریزی جداگانه آن برای اشیاء، خصوصیات و روابطی که دارد، برای وب معنایی سودمند باشد.

پژوهشگران سازماندهی دانش در خصوص اینکه آیا افراد و گروه های مختلف می توانند درک یکسانی از اصطلاحات داشته باشند، نگران هستند. یکی از مزایای رویکرد مبتنی بر نظم و انضباط برای طبقه بندی این است که پژوهشگران در یک رشته ممکن است درک مشابهی از اصطلاحات بکار رفته در رشته خود داشته باشند. اصطلاحات پیچیده ای که توسط گروه ها یا افراد مختلف به صورت متفاوتی درک می شوند، می توانند به مفاهیم اساسی تقسیم شوند که برای آنها تفاهم کاملا مشترکی بین گروه ها و افراد وجود داشته باشد. جهانی سازی ممکن است مبهم باشد، اما صادرات کانال ها احتمالا توسط بیشتر افراد به روشی کاملاً مشابه درک گردد. این درک مشترک لازم نیست به صورتی کامل پیاده سازی گردد تا افراد کاملا متفاوت به سوی اسناد مربوطه یا اشیا یا ایده هایی که

توسط همان سیستم طبقه بندی شده اند، راهنمایی شوند. مفاهیم بنیادین پس از آن به عنوان مفاهیمی تعریف می شوند که درک درستی از آنها برای اهداف طبقه بندی وجود دارد. بی.سی.سی. در هر کجا ممکن است از نظر مفاهیم بنیادی ساخته گردد. امید داریم که در آینده این فرضیه را آزمایش کنیم که کاربران متن و کاربران متنوع، درک کاملا مشابهی از اصطلاحا بی.سی.سی. دارند.