از محله کلیمی ها تا سرچمبک ، وجه تسمیه محله های بازار - افق بسطام

خبرنگاران - لیلا باقری: در دوران ناصری کلیمی ها از افراد مرفه و البته صاحب نفوذ دربار بودند. متمول هایشان اغلب بانک، تجارتخانه، تیمچه و مغازه های لوکس فروشی و عتیقه فروشی داشتند و قشر میانه شان هم کمترین کاری که می کردند واسطه گری بود. این طور که پیداست آنها به کارهایی با سودرسانی بالا علاقه بیشتری داشتند تا حرفه و صنعت و فن.

قصه های خواندنی تهران را اینجا دنبال کنید

محله کلیمیان خانه های گود داشته و کوچه هایش هم طبق آنچه در دوران قاجار مرسوم بود، تنگ، تاریک و البته دارای ساباط(سقف) بود. محله کلیمیان از شمال به سه راه امین حضور، از جنوب به گذر سرپولک منتهی می شد. به این گذر به دلیل کوچکی که داشت پولک می گفتند. چون کاف انتهای پول، کوچک بودن آن را می رساند و پولک یعنی خرد یا به اصطلاح یک پول سیاه. سمت جنوب این محله هم بازار عودسایان قرار داشت و همین قشر هم در آن خانه داشتند. وجه تسمیه این نام هم برمی گردد به شغلی که این افراد داشتند. زمانی که در این بازار شانه و عصا می تراشیدند، از تراشه برخی مواد برای بخور هم استفاده می کردند. بوی خوش این بخور و دیگر مواد خوشبو باعث می شد از این بازار همیشه بوی خوش بیاید و به عودسایان معروف شوند.

عودلاجان همچنین محلی هم به نام سرچشمه داشت که به دو قسمت سرچشمه بالا و سرچشمه پایین تقسیم می شد. بعدها این سرچشمه بالا به ناحیه دولت معروف شد. سرچشمه پایین هم که شامل محله های کوچکی چون محله حیاط شاهی، باغ پسته بگ و گذرهای معروفی چون حمام نواب، امامزاده یحیی و مدرسه بود جزو ناحیه عودلاجان باقی ماند.

مرتضی سیفی در تهران در آینه زمان خود می گوید انتهای بازار عودلاجان به محله سرچمبک می رسید که از سرچمبک بزرگ و سرچمبک کوچک تشکیل می شد. نخستین محله ناحیه بازار در جنوب شرقی تهران. قدیمی ها به این محله تیران شهر هم می گفتند. احتمالاً این تیران همان تلفظ عامیانه تهران باشد. بعدها کارگاه آهنگران در تیران شهر شکل گرفت و کم کم این محله به راسته آهنگران مشهور شد.

در این کارگاه ها از دوران ناصری تا اواخر قاجاریه آهنگران زبردستی کار می کردند و به ضرب دم کوره ها را شعله ور می ساختند. آنها با زور بازو و پتک و سندان وسایل مورد نیاز کشاورزان را مانند بیل، بیلچه، شن کش، خاک انداز، داس، علف چین و... می ساختند. آهنگری کاری سخت بود و احتمالاً اصطلاح بمیر و بدم هم از همین شغل آمده باشد. اما این بازار همیشه مورد توجه جهانگردان بود، چون می توانستند آهنگران و ساخته های آهنی زیادی را یکجا با هم ببیند.

---

منتشر شده در خبرنگاران محله منطقه 20 به تاریخ 1395/7/12*