علائم تشخیص زخم معده و روشهای درمانی - افق بسطام

زخم معده چیست؟

زخم معده ( peptic ulcer disease or Stomach ulcer) نوعی آسیب خوش خیم به مخاط و زیرمخاط دستگاه گوارش می باشد که معمولاً با ترشح اسید معده در ارتباط است. در گذشته تصور می شد مصرف زیاد غذاهای پر ادویه یا شغل های استرس زا، ریشه زخم معده هستند؛ اما امروزه پزشکان دریافتند که عامل اصلی این زخم ها وجود و تکثیر نوعی باکتری به نام هلیکوباکتر پیلوری است که از راه های مختلفی از جمله آسیب به لایه محافظ مخاط معده موجب ایجاد زخم معده می گردد. این باکتری در بزاق دهان وجود دارد و می تواند به وسیله قاشق و چنگال فرد آلوده، خوردن غذای نیمه کاره دیگران و حتی بوسیله بوسیدن فرد آلوده منتقل گردد.

مصرف بعضی از داروها مانند آسپیرین، ایبوپروفن، ناپروکسن، کتوپروفن و بعضی داروهای درمان کننده بیماری آرتریت (درد و ورم مفاصل) نیز می توانند باعث زخم معده شوند. به همین علت است که شدیدا توصیه می گردد بیماران خودسرانه دارو مصرف نکنند.

بسته به محل آسیب مخاطی، زخم معده یا دوازدهه (قسمت ابتدایی روده باریک که همان اثنی عشر است) وجود دارد. زخم معده اغلب همراه با زخم دوازدهه است و در مردان سیگاری، میانسال یا مسن، با گروه خونی O و پراسترس بیشتر دیده می گردد. زخم های معده با سرعت کمتری از زخم اثنی عشر التیام می یابند، بیشتر احتمال بدخیمی دارند و اغلب همراه با التهاب معده (گاستریت) هستند. بیشتر زخم ها کوچک هستند (با قطر کمتر از 2 سانتیمتر) و پراکندگی آن ها معمولاً در ابتدای معده قابل مشاهده است.

علائم زخم معده چیست؟

علایم بیماری زخم معده شامل موارد زیر است:

• سوزش سردل که به علت تماس اسید معده با منطقه آسیب دیده ایجاد می گردد رایج ترین علامت زخم معده است. این درد معمولا از یک ساعت بعد از غذا خوردن آغاز می گردد و تا ساعت ها ادامه پیدا می نماید. به طوری که شب ها نیز شعله ور شده و می تواند فرد را از خواب بیدار کند.
• درد ناحیه فوقانی شکم (اپی گاستر): معمولا درد، مدت کوتاهی پس از صرف غذا یا در زمان گرسنگی ایجاد می گردد.
• سوء هاضمه
• احساس سنگینی و سیری در معده
• وجود خون در مدفوع
• بالا آوردن خون، که با رنگ قرمز یا سیاه تعیین می گردد.
• حالت تهوع یا استفراغ که می تواند در پی انسداد معده بر اثر زخم معده روی دهد.
• کاهش وزن بدون دلیل

گفتنی است که که هر دردی زخم معده نیست. مهم ترین بیماری که علائم مشابه زخم معده دارد حمله قلبی است لذا از خود درمانی جدا بپرهیزید.

عوارض زخم معده چیست؟

از عوارض زخم معده می توان به خونریزی گوارشی ( GIB)، سوراخ شدن معده و راه یافتن اسید و ترشحات به حفره صفاق، انسداد گوارشی و بروز بدخیمی (سرطان معده) در زمینه زخم اشاره نمود.

راه های تشخیص زخم معده

آندوسکوپی روش معمولی است که برای تشخیص زخم معده استفاده می گردد، به طوری که پزشک توسط لوله باریکی که بر سر آن چراغ روشنی قرار گرفته است داخل معده را می بیند و ممکن است از لایه داخلی معده نمونه برداری کند تا وجود هلیکوباکترپیلوری در معده آنالیز گردد. این روش (آندوسکوپی) برای افرادی که بالای 40 سال سن دارند و یا دچار کم خونی، تهوع و استفراغ یا احساس گیر کردن می شوند استفاده می گردد.

آزمایش خون و آزمایش تنفس نیز برای تشخیص هلیکوباکترپیلوری به کار می فرایند. این دو آزمایش معمولا برای افراد جوانی که علامت هایی مانند کاهش وزن، کم خونی، استفراغ و احساس گیر کردن غذا وجود نداشته باشد و فقط درد معده داشته باشند تجویز می گردد.

اگر زخم معده دارید حتما موارد زیر را رعایت کنید:

1. افزایش تعداد وعده های غذایی و کاهش حجم آن ها، تا معده خالی نماند.
2. پرهیز از مصرف گوشت، ماهی دودی و نمک سود و انواع شور و آجیل های پر نمک
3. کاهش مصرف چای، قهوه و نوشیدنی های گازدار
4. سیگار نکشید و الکل مصرف نکنید.
5. با آرامش غذا بخورید، آن را خوب بجوید و از استرس پرهیز کنید.
6. از مصرف مرتب تخم مرغ خود داری کنید و بجای آن از گردو، سویا و گوشت ماهی استفاده نمایید. خود تخم مرغ را در هفته یکبار و با گوجه و یا رب گوجه و یا سیب زمینی مصرف کنید.
7. افسردگی، ناراحتی و استرس را از خود دور کنید و فقط بخندید.
8. هیچ گاه سرخود از آسپیرین یا مسکن های مانند بروفن استفاده نکنید. در دردهای معمولی می توانید استامینوفن مصرف کنید.
9. به علت بالا بودن کلسیم و پروتئین شیر، اسید معده برای ترشح شدن به شدت می گردد. پس از مصرف متناوب پرهیز کنید.
10. از قاشق و چنگال دیگران استفاده نکنید و از لیوان دیگران آب نخورید.

درمان زخم معده

زخم معده بدون درمان تمایل به عود دارد. اگر مبتلا به باکتری هلیکوباکتر پیلوری باشید حتما باید درمان آنتی بیوتیکی را پیش رو قرار دهید. برای کاهش درد، داروهای کاهش دهنده اسید معده مانند رانیتیدین، فاموتیدین، امپرازول و... با نجویز پزشک کار ساز هستند. در مورد مصرف بعضی داروها به خصوص داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی و کورتون باید احتیاط کرد.

اگر زخم معده خونریزی شدید داشته باشد، ممکن است آندوسکوپی برای سوزاندن زخم و کاهش خونریزی لازم باشد. در نهایت اگر خونریزی با آندوسکوپی کنترل نگردد یا سوراخ شدگی زخم رخ دهد، جراحی مورد احتیاج خواهد بود.

در مورد رژیم غذایی سخت گیری کمتر از گذشته است و بیشتر تاکید بر عدم مصرف مواد اسیدی و ترش، مواد داغ و سوزاننده، ترشیجات، ادویه تند، الکل، نوشابه های گازدار و... می باشد و به ندرت جراحی برای درمان لازم می گردد.

مواد غذایی مفید برای زخم معده عبارتند از: عسل، بادام، موز، شیرین بیان، نعناع، بابونه