جشنواره های بزرگ انتخاب های سیاسی دارند، برای مردم فیلم بسازید - افق بسطام

وی در بخش نخست این میزگرد درباره راه اندازی جشنواره سالنتو و برگزاری تورهای سینمایی و پرداختن به فرهنگ دیگر کشورها در این جشنواره صحبت کرد و همچنین تاکید نمود با سفر به ایران تصورش نسبت به کشورمان واقعی تر شده است. او از سینماگران ایران خواست تا تصویر واقعی این کشور را با فیلم هایشان به جهان نشان دهند و نگذارند رسانه های غربی این تصویر را بسازند.

با ما در بخش دوم این میزگرد همراه می شوید:

* شما قبل از سفر به ایران سینمای ما را می شناختید. حال که به ایران آمدید چقدر آنچه قبلا در فیلم هایمان دیده بودید با واقعیت جامعه ایران نزدیک احساس کردید؟

لوئیچی کامپونیلی: دوست دارم یک مثالی در خصوص فیلم فصل فراموشی که تازه دیده ام بزنم. شخصیت اصلی این فیلم زنی است که برای اداره زندگی اش کار می نماید و کوشش دارد بقای خودش را حفظ کند. او رانندگی می نماید و برخلاف تصاویری که در خارج در خبرها از حضور اجتماعی زنان می گویند او سعی دارد زندگی خود را با کار کردن اداره کند و حتی در همان زمان نگران کسی که رفته هم است.

این فیلم به نوعی مسائل و سختی های زندگی یک زن را بیان می نماید که تنها مختص ایران نیست بلکه نمایی از یک زندگی واقعی است و به همین دلیل می تواند با مخاطب جهانی هم ارتباط برقرار کند.

احساس من این است که زندگی در ایران شبیه زندگی واقعی ایتالیایی است ولی در ایتالیا تصویری که در فیلم ها نشان داده می گردد، متفاوت است و سینماگران ما چیزهایی را نشان می دهند که برای مردم جهان جالب است. مسائل و مسایل در همه کشورها وجود دارد ولی آنچه سینما نشان می دهد مهمتر است .

عباس رافعی: وقتی آقای کامپونیلی فیلم فصل فراموشی فریبا را دید تماس گرفت و گفت یک فیلم ایرانی خیلی جالب دیده ام و همین فیلم ترغیبش کرد که به ایران بیاید. من احساس می کنم وقتی یک فیلم این احساس را در یک خارجی به وجود آورد که کشور ما آن جور که تبلیغ می گردد نیست و باید بیاید ایران را ببیند تا متوجه گردد اوضاع چطور است، این خیلی مهم است.

* به اعتقاد شما نحوه انتخاب فیلم ها برای جشنواره ها بیشتر مضمون آنهاست یا ساختارشان؟

کامپونیلی: ساختار، اما اولین چیزی که برای کسی که فیلم را می بیند اهمیت دارد، احساس است. به طور مثال برای من مسایل احساسی خیلی مهم است. برای من اهمیت دارد که فیلم مرا می خنداند، به گریه می اندازد و ... و بعد از آن ساختار فیلم مهم است.

البته درباره برخی از فیلم ها شرایط متفاوت است و واکنش نسبت به آنها در زمان مهم است. در مواردی که من برای انتخاب یک اثر مطمئن هستم که آن را انتخاب می کنم اما گاهی نظر قطعی ندارم و از دیگران هم نظر می خواهم تا ببینم آنها چه احساسی دارند و چه می گویند و آیا توجه شان را جلب نموده است یا خیر.

رافعی: بسیاری از فیلمسازان هستند که در ایران یا در کشورهای دیگر فیلم های زیرزمینی می سازند و فقط به امید شرکت در جشنواره ها سعی می نمایند همه چیز را غلوشده، تلخ، سیاه و انتقادی نشان دهند. سرنوشت چنین فیلم هایی در جشنواره های جهان چگونه است؟

کامپونیلی: فیلمسازان جوان می خواهند فیلم های تجربی بسازند و آن زمان است که همه چیز را از لوکیشن تا موضوع غلوشده می سازند چون همواره می خواهند توجه صنعت سینما را جلب نمایند، آن را تحت تاثیر قرار دهند و همچنین می خواهند طرف مقابل با دیدن فیلم دچار شوک گردد.

این غلو کردن روی من اثر نمی گذارد و از طرفی من باید ببینم در جشنواره ها چطور منتقدها به چنین فیلم هایی نگاه می نمایند و با توجه به نظر متتقدان آن را انتخاب می کنم یعنی برخی وقت ها من فیلم را دوست ندارم اما به دلیل اقبال منتقدها آن را انتخاب می کنم که در چنین موقعیتی فقط یک فیلم با این ساختار می تواند در انتخاب های من جای داشته باشد.

من شخصا غیرممکن است که چنین فیلم های غلوآمیزی را دوست داشته باشم، با این حال به عنوان رییس یک فستیوال نمی توانم درباره آثار به تنهایی قضاوت کنم، یا میان آنها تمیز قایل شوم بلکه این کار منتقدهاست. خود من به شخصه به این نتیجه رسیده ام که درباره فیلم های تجربی که به صورت اگزجره ساخته شده اند و به طور مثال همه (منتقدان) سازنده آن را یک فلینی و یا پازولینی جدید دانسته اند، بیشتر دقت کنم و تحت تاثیر شرایط آنها را انتخاب نکنم. چنین فیلم هایی فقط می خواهند تجربی بودن خود را به رخ مخاطب بکشند و شما می توانید طور دیگری عمل کنید. درواقع می توانید در را روی انتخاب آنها ببندید.

فرید میرخانی: ما با وی صحبتی درباره ساخت محصولات مشترک داشتیم من ایده ای را طرح کردم و پاسخ ایشان این بود که اگر ایده را ایرانی- ایتالیایی کنم، می توانم کسی را پیدا کنم که از ساختش حمایت کند و حتی فیلم را در سالنتو بسازم. به هر حال من اولین کارگردان ایرانی بوده ام که در فستیوال او فیلم داشته ام که مربوط به سال 2007 است یعنی نزدیک به 10 سال پیش که فیلم کوتاه سمفونی را داشتم.

*درواقع آن فیلم اولین شناخت و تجربه ایشان از ایران بوده است.

میرخانی: بله بعد با هم آشنا شدیم و یک رابطه محبت آمیز به وجود آمد. همان موقع می گفت یک چیزهایی درباره ایران شنیده است. بعد دیگر فیلمی از ایران انتخاب نکرد و من هم کوششی برای ساخت فیلم نداشتم اما دوستی برقرار شده بود.

*نظرشان درباره سرمایه گذاری مشترک چه بود؟

میرخانی: او یک سرمایه گذاری مشترک با کارگردانی آمریکایی داشت که البته منظورش فراهم کردن سرمایه نبود اما آن کارگردان را با ارایه امکانات، لوکیشن، هتل و... حمایت نموده بود.

*نظر شما درباره انتخاب فیلم های دیگر کشورها چیست با چه ملاکی این آثار انتخاب می شوند؟

کامپونیلی: بگذارید ابتدا مطلبی درباره تاثیر پروپاگاندا بگویم. دو سال پیش من به چین رفته و در آنجا فیلم های خیلی خوب، جالب و پرهزینه ای دیدم و دوست داشتم یکی از آنها را انتخاب کنم ولی بعد از یک هفته ایمیل های زیادی دریافت کردم که این فیلم علیه تبت است و نباید آن را انتخاب می کردم. از آنجا که فستیوال ما توجهی به سانسور ندارد، درهایش روی همه نوع فیلمی باز است و چون فیلم از نظر سینمایی جالب بود، من با حذف آن موافقت نکردم چون موضع گیری سیاسی فیلم برای من اهمیت نداشت.

هدف جشنواره ما این است که اثر ارایه شده از نظر سینمایی جالب باشد و به معترضان به آن فیلم هم گفتم کاری که می توانم بکنم این است که نماینده ای از چین و تبت در روز نمایش فیلم در نشست حضور داشته باشند تا نظرهایشان را بگویند اما در این مرحله چین این نظر را رد کرد و من کار بیشتری نمی توانستم انجام بدهم جز اینکه مجبور شدم فیلم را حذف کنم. ما با پروپاگاندا موافق نیستیم، اما به این دلیل که عده ای مخالف هستند هم جلوی آن را نمی گیریم. به این ترتیب تصمیم نهایی این بود که وقتی بین چین و تبت نگردد اثری را انتخاب کرد پس اصلا انتخاب نکنیم.

*آیا فیلم ها از نظر مضمونی روی نظر هیات انتخاب تاثیر می گذارد؟ مثلا ممکن است فیلمی به دلیل سیاه نمایی علیه کشورش شانس بیشتری برای انتخاب در جشنواره داشته باشد؟

کامپونیلی: خیر. جشنواره شبیه یک بازار است. شما به بازار می روید تا ببینید تجار چه چیزی ارایه می نمایند و انتخاب خودتان را خواهید داشت. آنچه شما برای فستیوال تان انتخاب می کنید 80 درصد با توجه به دید مخاطبان است. 10 درصد را ممکن است دوست نداشته باشند اما ممکن است از نظر خود من جالب باشد و 10 درصد هم ممکن است اثری تجربی باشد و برای تکنیک متفاوت آن، داستان یا نحوه بیان متفاوتش انتخابش کنید.

*پس انتخاب اصلی بر اساس مخاطبان شکل می گیرد؟

کامپونیلی: احساس و مخاطبان هر دو ملاک هستند. اگر مخاطبان به تماشای فیلم بروند همه چیز به درستی اتفاق می افتد اما اگر برای تماشای فستیوال نروند و فیلم ها برایشان خسته نماینده باشد، فضا و قصه را دوست نداشته باشند و نتوانید بلیت بفروشید، شما پیروز نیستید و در نهایت کار جشنواره تمام است. بنابراین شما دلایل زیادی دارید تا بر اساس آنها فیلم ها را انتخاب کنید. یا اگر به جشنواره فیلمی می روید باید بتوانید فیلم هایی را که دوست دارید آنجا پیدا کنید. این در ایتالیا و هر جای دیگری صدق می نماید چون شما باید بتوانید بلیت بفروشید و به همین دلیل باید به سلیقه مخاطب اهمیت بدهید؛ چه در خصوص فیلم بلند، چه فیلم کوتاه و چه فیلم مستند. اولویت اصلی مخاطب است، بدون مخاطب جشنواره ای وجود ندارد.

*ولی برخی جشنواره ها به دلایل سیاسی فیلم ها را انتخاب نموده و به آنها جایزه می دهند.

کامپونیلی: اگر فیلم پیغام درست و زیبایی داشته باشد مردم برای دیدن آن می روند اما برای دیدن یک فیلم با مقاصد سیاسی دو ساعت هم وقت نمی گذارند. فیلم باید مردمی باشد، چون مردم هستند که به مردم نزدیکند نه آنهایی که بالا نشسته اند و از بالا تصمیم می گیرند. البته بیشتر جشنواره های جهان مثلا جشنواره کن، ونیز یا برلین و بیشتر جشنواره های بزرگ سیاسی هستند و کمتر ممکن است فیلم های زیبا و خوب به آن راه پیدا نمایند.

رافعی: برلین واقعا جشنواره ای سیاسی است.

کامپونیلی: در این جشنواره های بزرگ انتخاب فیلم برای اهدای جایزه بیشتر بر مبنای سیاسی است ولی هدف اصلی فیلمساز باید این باشد که به مردم نزدیک تر باشد چون مردم با نظراتشان می توانند به روند فیلمسازی یاری نمایند.

فیلمسازان تنها از راستا جشنواره های بزرگ نمی توانند با مردم ارتباط چندانی داشته باشد و از این راستا نظر مردم به آنها یاری کند و شما از مردم تاثیر می گیرید. درصورتیکه در جشنواره هایی مثل کن یا برلین این نظر مردم نیست که بر روند انتخاب فیلم تاثیر می گذارد.

* چطور می توانیم اطمینان داشته باشیم این کیفیت کار فیلمساز است که باعث شده فیلمش به جشنواره های بزرگ راه پیدا کند یا سیاست جشنواره هاست که فیلمسازان را انتخاب می نماید؟

میرخانی: ایشان در قسمتی از سخنانش اشاره نمود که جشنواره کن بهترین جایزه ها را می دهد اما وقتی فیلم را می بینید ممکن است با خود بگویید خوب که چی در حالی که او جشنواه اش را در ایتالیا وسط میدانی در شهر برگزار می نماید و مردم می توانند بدون بلیت بنشینند و فیلم ببینند و بعد رای خودشان را به فیلم بدهند. او می گوید در جشنواره های بزرگ 500 فیلم نمایش می دهند و بلیت می خرید ولی خودش 10 فیلم بلند و 17 تا فیلم کوتاه و مستند را نشان می دهد که احتیاج نیست کسی بابت خرید بلیت پول پرداخت کند و چون پول نداده دلیل ندارد تا آخر یک فیلم بنشیند و آن را ببیند.

*کامپونیلی: من می خواهم ببینم نظر خود شما درباره انتخاب در جشنواره های بزرگ چیست؟ چطور این روند طی می گردد؟ چون در جشنواره هایی که یک باره 500 فیلم نمایش داده می گردد، جنبه تجاری اهمیت پیدا می نماید و به کسب درآمد فکر می نمایند. وقتی مردم پول می دهند پول ملاک می گردد و این طور فیلم های کوچک کمتر دیده می شوند.

رافعی: در جشنواره های بزرگ تجارت حرف اول را می زند و در واقع نوعی بازار است و فیلمی که در کانون توجه جشنواره قرار گیرد، می تواند توجه پخش نماینده ها و سینماداران را هم جلب کند و به این ترتیب پول سازی را به همراه دارد.

میرخانی: آقای کامپونیلی از من درباره قیمت بلیت در کشور سوال کرد و من پاسخ دادم که حدود یک و نیم یورو است در حالیکه در ایتالیا قیمت بلیت بین 7 تا 10 یورو یعنی حدود 40 هزار تومان است. چنین جشنواره ای 2 هزار نفر در یک روز بلیت می فروشد و جنبه تجاری آن اهمیت دارد. بنابراین رویکرد جشنواره ها بیشتر تجاری است.

ادامه دارد...