ماجرای پتوی آلودگی هوا در تهران چه بود؟ - افق بسطام

به گزارش شرکت کنترل کیفیت هوای تهران سولماز احدی - کارشناس واحد پایش شرکت کنترل کیفیت هوای تهران - می گوید: اگر در یک روز سرد از کوهستانی مجاور یک شهر بزرگ به آن نگاه کنیم، دیده می شود که آلودگی هوا در زیر یک لایه روی شهر محبوس شده است. این لایه که در واقع محدوده آمیختن آلودگی ها است، به لایه اختلاط معروف است. ارتفاع لایه اختلاط یکی از مؤلفه های مهم در فراهم سازی وسعت پراکنش و انتشار آلاینده ها درراستای قائم جو است.

وی افزود: درواقع با افزایش ارتفاع این لایه فضای بیشتری برای تقلیل غلظت آلاینده ها فراهم می شود بنابراین بررسی این کمیت هواشناسی جهت تعیین عوامل مؤثر در تشدید یا تقلیل آلودگی هوا و هم به منظور استفاده در مدل های پیش بینی کیفیت هوا و اطلاع رسانی به شهفرایندان نقش حائز اهمیتی را ایفا می کند.

این کارشناس شرکت کنترل کیفیت هوای تهران درباره تغییرات لایه اختلاط در شهر تهران اظهارکرد: ارتفاع این لایه در ساعات مختلف شبانه روز، ماه ها و فصول مختلف سال بسیار متغیر است. در طول شب به علت کاهش دما، عمق این لایه به کمترین اندازه می رسد و منجر به تجمع آلودگی در سطح زمین می شود و با طلوع خورشید و افزایش تدریجی دما در طول روز، بر ارتفاع این لایه اضافه کرده و فضای لازم برای اختلاط آلاینده ها فراهم می شود.

وی ادامه داد: در حدود ساعات 14 تا 16 (متغیر در ماه های مختلف) ارتفاع این لایه به بیشینه اندازه خود می رسد و با کاهش شدت تابش نور خورشید فرایند نزولی ارتفاع این لایه آغاز می شود و تا طلوع خورشید در روز بعد ادامه می یابد بنابراین بیشترین نوسانات عمق این لایه در بازه زمانی روز رخ می دهد و عملاً با تاریکی هوا در طول شب، ارتفاع این لایه به حداقل اندازه خود می رسد.

این کارشناس شرکت کنترل کیفیت هوای تهران افزود: مطالعه اجرا شده در شرکت کنترل کیفیت هوای تهران نشان می دهد ارتفاع این لایه به ترتیب در فصول تابستان، بهار، پاییز و زمستان از بیشترین به کمترین اندازه خود می رسد. در بازه دوساله بررسی شده میانگین عمق این لایه در شهر تهران طی کل ساعات شبانه روز حدود 590 متر بوده و بیشینه ساعتی آن تا بیش از 4500 متر هم رسیده است. از سوی دیگر اعداد کمتر از 20 متر هم در شرایط پایدار جوی برای این پارامتر ثبت شده است. میانگین ارتفاع لایه اختلاط طی ساعات روز در حدود 1000 متر و برای ساعات شب در حدود 120 متر بوده است.

احدی شرح داد: عمق لایه اختلاط در روزها و ماه های سرد نسبت به گرم کاهش قابل ملاحظه ای را نشان می دهد که می تواند با شکل گیری شرایط سکون و پایداری جوی در ارتباط باشد. از سوی دیگر طلوع دیرتر خورشید در نیمه دوم سال باعث تأخیر در رشد ارتفاع آمیختگی جو می شود همچنین به علت کاهش شدت تابش نور خورشید رشد چندانی در عمق لایه اختلاط در ساعات میانه روز رخ نمی دهد و درنتیجه آلودگی تولیدی در لایه کم عمق مجاورت سطح زمین محبوس می شود بنابراین یکی از عواملی که باعث می شود در روزهای سرد سال بیشتر شاهد روزهای آلوده باشیم میتواند به همین علت باشد.

بر اساس گفته این کارشناس شرکت کنترل کیفیت هوای تهران آنچه از این از اطلاعات برداشت می شود آن است که بایستی یک ارتباط معکوس و قوی بین غلظت آلاینده ها و ارتفاع لایه اختلاط برقرار باشد. هرچند این ارتباط در بسیاری از مواقع به ویژه در روزهای سرد سال و شرایط سکون جوی برقرار است، با این حال در برخی موارد مشاهده می شود در زمان افزایش سرعت باد حامل گرد و خاک به ویژه از منابع خارجی شهر، با افزایش ارتفاع لایه اختلاط روبرو هستیم بنابراین مطالعه این دو پارامتر باید با در نظر گرفتن سایر عوامل مؤثر از جمله جهت و منشأ وزش باد غالب، فشار هوا، رطوبت نسبی و ... صورت گیرد.

احدی تاکید کرد: با توجه به تأثیر بسزای این فاکتور در الگوی تغییرات غلظت آلاینده ها همچنین تغییرات زیاد ارتفاع آن در ساعات مختلف شبانه روز و ماه های سال، لازم است در برنامه ریزی های استراتژیک مدیریت کنترل و کاهش آلودگی هوا، پتانسیل جو در اختلاط و تقلیل آلاینده ها در نظر گرفته شود تا حتی المقدور توزیع انتشار آلایندگی در ساعاتی انجام شود که امکان پراکنش آن در جو مهیا باشد.