آه ای مامان؛ روایت هایی از شکست قهرمانان - افق بسطام

به گزارش خبرنگاران به نقل از ایرنا هیئت داوران دوره های نوزدهم و بیستم جایزه مهرگان ادب در بخش مجموعه داستان کوتاه از میان هفت مجموعه داستان راه یافته به مرحله نهایی با اکثریت آرا مجموعه داستان آه ای مامان نوشته احمد حسن زاده از نشر نون را به دلیل تاثیر پیرامتن هایی مانند عناوین داستانی و فصل بندی در خوانش اثر و ایجاد روایتی ناگفته به منظور فعال کردن نقش مخاطب، شباهت ساختار و معنا به لحاظ دستور زبانی و مفهوم سازی که نمایانگر ارتباط اثر با هستی شناسی انسان است، انتخاب دقیق واژه ها و دلالت مندی آن ها در ساختار کلی اثر، رابطه بینامتنی با آثار کلاسیک دنیا، ایجاد تغییر شناختی به واسطه هنجارشکنی های زبانی و مفهومی، به عنوان بهترین مجموعه داستان کوتاه انتخاب نموده و شایسته دریافت تندیس مهرگان ادب، جایزه نقدی و لوح تقدیر دانست.

در این مجموعه 11 داستان کوتاه به نام های مامانخانه، هملت مامان، شیارها، آمریکا، آه ای مامان، وقتی مادر تنهایم گذاشت، مرگ بابا فراموش کرد و...، ژنرال، نوک سیبل، پناهگاه، آه ای رفیق و لکه را می خوانیم که همگی از یک فضای کلی مشترک برخوردارند؛ پس از شکست، پس از فروپاشی و پس از خاتمه.

مادر وجه اشتراک دیگر تمام داستان هاست، مادری که می تواند الهامی از مام وطن باشد، داستان از زبان پسری روایت می گردد که دچار از خودبیگانگی شده و در هر سنی روایتی از مادر دارد و در میانه های داستان ها از زوایه همان نگاه به مادر به بقیه اعضای خانواده از جمله پدر، خواهر، دایی و غیره هم گریزی می زند.

داستان های پس از شکست و راه به جایی نبردن که به نوعی در تمام شخصیت های داستان مشترک است و نویسنده چمدان هایی از انبوه را در سرنوشت آدمیان داستان که می توان به عموم افراد جامعه فعلی تعمیم داد، ترسیم می نماید و مهاجرت به عنوان یکی از تصورات و یا راهکار واقعی اندیشیده شده از سوی این قهرمانان مطرح می گردد، مهاجرتی اجباری یا اختیاری که البته عموما درمانگر هم نیست.

داستان مامانخانه این طور شروع می گردد:

وقتی من و مامان آن جا بودیم و از قبل هم بودیم و اصلا از اول بودیم و حالا هم هستیم انگار و همواره هم، یعنی از همان اول درها بسته بود. پنجره ها بسته بود. پشت نرده، درها و پنجره ها توری داشت. پشت آن حیاط و یک استخر کوچک خالی بود دور استخر ده تا درخت بی خاصیت هم بود. من و مامان از پشت درها و پنجره های بسته می دیدیمشان. ما پشت درها بودیم، پشت پنجره ها بودیم. پشت توری های فلزی. من و مامان به تصویر آن ها نگاه می کردیم که پشت پنجره پیدا بود. ما انعکاس نور فلرهای گاز و نفت را هم روی شیشه ها که پشتش توری های فلزی بود می دیدیم. می دیدیم که جایی دور، خیلی دور میان دشت های گچساران شعله می کشیدند.

یکی از دلایل مهم توجه هیئت داوران جایزه مهرگان در خصوص آه ای مامان وجه تکنیکی این مجموعه داستانی بود، این داستان از منظر تکنیکی از جزء به کل حرکت می نماید و به گسترش محتوا می رسد؛ بیماری مادر در این روایات به خاطر آوردن است و راوی می کوشد کاری کند که مادر به خاطر نیاورد.

در پشت جلد این کتاب می خوانیم:

این زن، توی این سن، همینطور الکی الکی شروع می نماید به بازی کردن مثل بچه ها. اصلا هم کاری ندارد کسی باشد یا نه. وقتی می خواهد بازی کند، خودم برایش موسیقی می گذارم و می نشینم تماشایش می کنم و بغض گلویم را می گیرد. جوری می رود توی کوک موسیقی که نگو. اول دست هاش را مثل بال های پروانه بالا و پایین می نماید. درست مثل بچه های کوچک. خیلی معصومانه. بعد هم شروع می نماید و با انگشت های هر دو دست شکلک می سازد. مثلا قلب می سازد یا یک جور حشره خیالی یا چهارپایی که در حال دویدن است و یا دو انگشت دستش را راه می برد روی پایش، مثل بچه ها، وقتی راه رفتن آدمیزاد را تقلید می نمایند. من هم می نشینم نگاهش می کنم. اصلا کاری به کارش ندارم. این طور مواقع است که حالت چشم هایش مثل چند سال قبل، وقتی بابا و آبجی زنده بودند و تو هم بودی می گردد. وقتی سرحال بود. خیلی این نگاهش را دوست دارم. این کار شادمانش می نماید. باید ببینی اش. مامان دارد به شعله ها نگاه می نماید. از این جا که من می بینم، مامان خیلی نحیف است. او در طول این سال ها نحیف شده است. این سال ها، وقتی همه چیز ابتدا پرشتاب بود و بعد، آرام آرام به تعویق افتاد. اما همۀ این ها مانع از آگاهی من نسبت به شناخت نشانه های شروع فاجعه نمی گردد. خب، حالا مامان دارد از عشق گذر می نماید و به بابا می رسد. به وقتی که بابا بود. وقتی جوان و عاشق و شادمان بودند. الان مامان با بابا است. مثل همواره، حالا چشمان مامان دارد قرمز می گردد. دارد از این جا به شعله ها نگاه می نماید. بابا چند سال زیر شعله ها و روی لوله ها و کنار چاه های نفت و گاز کار کرد؟...

این مجموعه در سال 96 در 112 صفحه نگارش و از سوی نشر نون منتشر و تا به امروز به چاپ ششم رسیده است. حسن زاده متولد 1360 گچساران است. او قبل از آه ای مامان مجموعه داستان مستر جیکاک (95، نشر نیماژ) را نوشت که برنده جایزه ادبی هفت اقلیم شد. اخیرا نیز اولین رمان این داستان نویس جوان کشور با عنوان خیال باز (98، نشر نون) راهی بازار شد که در مدت کوتاهی به چاپ دوم رسید.